ГӀалиханил Макъсуд (гІур. Максуд Алиханов-Аварский, 5 декембер, 1846, Хунзахъ, Аваристан — 3 юль, 1907, Гюмри, Россиялъул империя) — Россиялъул генерал-лейтенант (22 април, 1907), Марвалъул сверухълъиялъулав бетӀер[1] ва Туплисалъуо губернатор. 2-б Кавказалъулаб хъазахъ дивизиялъул бетӀерав. ГӀалиханил Хъайтмазил кӀудияв вац.

Биография хисизабизе

 

Гьавуна 1846 соналъул 23 новембераллда (5 декембералда)[2] Хунзахъ, гІурус императорасулаб армиялъул генерал-майорлъун вукІарав ХІосенил ГІалиханил ва гьесул лъади Тутунил хъизаналда. Лъимерлъуда вукІана Шамилил асирлъуда, гьениса эркен гьавидал витІана 2-б Туплисалъулаб гимназиялде.

1862 соналъ лІугьана 2-б Константинилаб рагъулаб мактабалде ва 1864 соналъ къватІиве виччана Сумалъул гусар полкалъул корнетлъун. 1868 соналъул 1 фебруаралдаса поручик, 1869 соналъул 11 фебруаралдаса штабс-ротмистр.

1871 соналдаса ротмистрасул дажараялда вукІана Дагъистаналъул вилаяталъул бетӀер гиназ Л. Меликовасул адъютантасул хъулухъалда. 1873 соналъ тІамуна Кавказалъул армиялъул бетІерав цевехъан, кІудияв гиназ НикІолайил Михаилида аскӀов хасал тӀадкъаял тӀуралевлъун. Гьебго соналъ Мангышлак къокъагун гІахьаллъи гьабуна Хиваялъулаб сапаралда, гьенив лІукъунги вукІана. Сахлъун хадув хъулухъалде тІамуна Красноводскалда.

1875 соналъул риидал ГІалиханиласул ккана дагІба-рагІи цогидав офицерасулгун, кІиялго ккана махІкамалде. ЛъагІалидасан "ццидаххиналда вукІун офицер чІваялде гьесиялъухъ" абун баянги гьабун, Авар-ГІалиханилав дажараялдасаги вахъана, киналго орденаздасаги махІрум гьавуна. 1877 соналъул септембералда гІадатав солдатлъун тІамуна 15-б Переяславалъул драгун полкалде, жиб Эриваналъулаб къокъаялда гъорлІ гӀурусгин турк рагъалъул кавказалъулаб театралда багъулеб букІараб. За отличие в Деве-Бойнуялда ккараб рагъалъулІ бихьизабураб бахІарчилъиялъухъ Авар-ГІалиханиласе шапакъатинавуна 4-б даражаялъул Рагъулаб орденалъул гІаламаталдалъун.

ЛъагІалидасан «Инженерияб журналалда» басмаялде бахъана гьесул тІоцебесеб макъала: «Деве-Бойнуялъул позициялъул хІакъалъулІ макъала».

1879 соналъ Авар-ГІалиханилав командиринавуна Нахъааспиялъулаб вилаяталде; ва генерал Ломакинил къокъагун Ахал-текеялъулаб экспедициялда гьес гІахьаллъи гьабуна Геок-Тепеялъул гьужумалда. БитІ ккечІеб гьужум лІугьаниги, гьев вачана прапорщиклъиялде. 1882 сонал Авар-ГІалиханилас, дармил карманалда гъоркь, сапар бухьана Марвалде, гьениб туркменазул чІахІабигун балъгоял гара-чІвариялги гьаруна.

1883 соналъ гьитІинабго къокъагун гьес рекогносцинабуна Парс Хорасан, рекогносцинабиялъул заманалда Кавказалъул сардараталъул тІалабалда рекъон, гьев дандчІвана Насир ад-Дин Шагьгун ва гІорхъабазул суалал гьоркьор лъуна. ЛъагІалидасан букІана Марвалде афициалияб визит, жиндир хІасилалда Марвалъул оазис Россиялъул империялде гъорлІе бачараб, живго ГІалиханил Макъсул тІамуна Нахъакаспиялъулаб вилаяталъул Марвалъул уездалъул тІоцевесе бетІерлъун. Гьесие гьединго тІадрусинаруна диван гьабун нахъе рахъун рукІарал майорлъи ва орденал. 1884 соналъ вачана подполковниклъиялде.[3].

Хъизан хисизабизе

ГІалиханил Макъсудил лъадилъун йикІана Нахичиваналдаса Зарин-Таж Бегум, генерал-майор Келбали Хан Нахичеваниясул яс.

Гьезул вукІана кІиго вас: ГІадил-хан и ХІафиз-хан.

Дажараби хисизабизе

  • Корнет — 23 май, 1864 сон
  • Поручик — 1 фебруар, 1868 сон
  • Штабс-ротмистр — 1 септембер, 1871 сон
  • Ротмистр — 1 септембер, 1871 сон
  • Майор — 8 новембер, 1873 сон
  • ЦӀараздаса вахъи — 30 юль, 1877 сон
  • Прапорщик — 24 август, 1880 сон
  • Поручик — 27 юль, 1882 сон
  • Штабс-ротмистр — 13 юль, 1883 сон
  • Майорасул дажараялде вачин — 23 фебруар, 1884 сон
  • Подполковник — 6 май, 1884 сон
  • Полковник — 6 октобер, 1898 сон
  • Генерал-майор — 14 октобер, 1901 сон
  • Генерал-лейтенант — 22 април, 1907 сон

ГӀалиханил Макъсудил тӀаса рищарал асарал хисизабизе

ГӀалиханилав гьединго ккола периодикаялда гӀемерал иллюстрациязул, макъалабазул ва репортажазул авторлъун.

Иццал хисизабизе

Баянкьелал хисизабизе

  1. * Гизетти А. Л. Сборник сведений о георгиевских кавалерах и боевых знаках отличий Кавказских войск. Тифлис, 1901, с.255
  2. Островский А. В. На службе империи. // Военно-исторический журнал. — 2008. — № 4. — С.23.
  3. Список подполковникам по старшинству. Исправлено по 1-е июля. — СПб., 1884, с. 971

РегӀелал хисизабизе

Халип:ВС