Туркия: Версиязда гьоркьор батӀалъиял
Контент гилдана Контент жубана
Мухъ 62:
== География ==
{{main|Туркиялъул география}}
[[Файл:Sultanahmetcamii ilkkezbuacidan.JPG|thumb|[[СултІан АхІмадил мажгит|ХъахІилаб мажгит]]]]
Туркия буго [[Бакъбаккул башдаб шар|бакъбаккул башдаб шаралда]]. Гьелъул гІатІилъи (жанир ругел хІавузал, лъим бакІарарал бакІалгун цадахъ) бахуна 779 452 км². Туркиялъул — 97 % — бутІа буго [[Азия]]лда ва 3 % — [[Европа]]ялда. Туркиялъул географияб хаслъилъун ккола — церегосел заманаздасан бахъун Европагун Азия хурхинарулел ва [[ЧІегІер ралъад|чІегІералъдал]] рагІаллъабазда ругел халкъал [[Ракьдагьоркьосеб ралъад|ракьдагьоркьосеб ралъдал]] рагІаллъабигун хурхинарулел, аслиял нухазда букІин. Гьанэейин абуни Туркиялъул ракьаздасан лъун руго Азиялъул гІемерал пачалихъал Европагун хурхинарулел маххул ва [[хъилил нух]]ал.
Улкаялъул ракьазул цІикІкІунисеб бутІа ккола [[ГьитІинаб Азия|Анатолиялъул бащадаб чІинкІиллъи]]ялде ва [[Эрменистаналъул мугІрузул тІалъи]]ялде<ref group="прим">Большой Энциклопедический Словарь. Статья: [http://www.vedu.ru/BigEncDic/64449 Турция]:Большая часть Турции занята Анатолийским плоскогорьем и Армянским нагорьем (высота до 5165 м, г. Б. Арарат), на севере - Понтийские горы (высота до 3937 м), на юге - хребты Тавра (высота до 3726 м). ...</blockquote> Энциклопедия [[Британника]]. Статья: [http://www.britannica.com/place/Turkey Turkey]: Nearly all of the country is in Asia, comprising the oblong peninsula of Asia Minor — also known as Anatolia (Anadolu) — and, in the east, part of a mountainous region sometimes known as the Armenian Highland. The remainder — Turkish Thrace (Trakya) — lies in the extreme southeastern part of Europe, a tiny remnant of an empire that once extended over much of the Balkans.</blockquote></ref>, дагьаб — [[Балканалъул бащадаб чІинкІиллъи]]ялде [[ЧІегІер ралъад|ЧІегІер]] ва [[Ракьдагьоркьосеб ралъад|Ракьдагьоркьосеб]] ралъадазда гьоркьоб.
Туркиялъул бищун цІикІкІараб халалъул манзил буго бакъбаккудаса бакътІерхьуде — 1600 км, севералдаса къиблаялде — 600 км. Лъабго рахъалъан гьеб батІи-батІиял ралъадаз жанибе бачуна: севералдасан — [[ЧІегІер ралъад|ЧІегІералъдаца]], бакътІерхьудасан — [[Эгей ралъад|Эгей ралъдаца]], къиблаялдасан — [[Ракьдагьоркьосеб ралъад|Ракьдагьоркьосеб ралъдаца]]. Туркиялъул европияб ва азиялъул рахъал цоцадаса ратІа гьарун руго, ЧІегІералъадгун Эгей ралъад хурхинабулеб [[Мармар ралъад|мармар ралъдацаги]], [[Босфор]] ва [[Дарданел]] ралъдал къварилъабаз. Босфоралъул ва [[Меседил лълъар]]ал (Мармар ралъад) къиблаялдехун буго дунялалъул бищун берцинал шагьаразул цояб ва Туркиялъул бищун халкъ ризаб шагьар — [[Истамбул]].
; ГІорхъаби
Туркиялъ гІорхъаби цо гьарула (<small>сагІтил хъаравулалда рекъон</small>):
* Севералдасан: [[Булгъар|Болгариялъулгун]], ралъад гІорхъи [[Романия]]лъулгун, [[Украина]]лъулгун, [[Россия]]лъугун, ралъдал ва ракълил гІорхъаби [[Хъизихъ|Гуржиялъулун]].
* Бакъбаккудасан: [[ЦІамухъ|Эрменистан]]алъулгун, [[Къажар|Азарбижан]]алъулгун ([[Нахичеваналъул Автономияб Республика|Нахичеван]]), [[Иран]]алъулугн.
* Къиблаялдасан: [[ГІиракъ]]алъулгун, [[Сирия]]лъулгун, ралъдал гІорхъи [[Кипр]]алъулгун.
* БакътІерхьудасан: ралъдал ва ракълил гІорхъаби [[Герек|Грециялъулгун]] ва [[Булгъар|Болгариялъулгун]].
<!-- {{External media|image1=[http://static-maps.yandex.ru/1.x/?lang=ru-RU&pt=35.240962,38.956209,flag&spn=19.153744,6.29436&l=map&size=350,300&lg=0&key=AE_AjkgBAAAAVhRKNwIAC8tjU2RrhP-ZqBu8wUeLshaL0DUAAAAAAAAAAABvwCsB0jR6VKSmbT2ZrfeIDgc8bg== Турция на карте.]}}
/бита/ -->
=== Пайдаял магІданал ===
Туркиялъул ракьалда 100 гІанасеб тайпа [[Пайдаял магІданал|пайдаял магІданазул]] буго. Улкаялда буго гІемерал тайпаби рудаялъул, химиялъул, цІатІаригун-энергетикаялъул гІатІгоял материалал. ТІолгодунялалъул [[лъамамесед]]алъул нахърателалдаса Туркиялъул бутІа ккола 25 %.
== Шагьарал ==
| |||