Эрменистаналъул административиябгин территориалияб рикьи

Эрменистаналъул административиябгин территориалияб рикьиялде гъорлъе рачІуна: икълимал (марзал, цІам. մարզ), жамагІатал, жамагІаталъул статус бугеб Ереван шагьар ва гьелъул административиял районал. ЖамагІаталъ гъорлъе бачине бегьула цо яги чанго гІумру гьабулеб бакІ. Эрменистан Жумгьурият ккола унитарияб пачалихълъун.

Сипат-сурат хисизабизе

 
Эрменистаналъул марзазул марказалги цогидал шагьаралги рихьизарулеб карта.

Эрменистан Жумгьурият бикьула анцІго икълималде ва Ереван шагьаралде[1].

Икълимазул территориял гІуцІун руго гьезде гъорлъе кколел жамагІатазул территориязги пачалихъалъул буголъилъуг кколел цогидал ракьазги, лъел сверухълъеназги.

Икълимазда гьабула пачалихъияб хІакимлъи, Ереваналда ва цогидал жамагІатазда буго бакІалъул хІакимлъ. Губернаторал (марзпетал) хъулухъалде тІамула ва хъулухъалдаса рахъула Эрменистан Жумгьурияталъул хІукуматалъ. ХІукуматалъул гьел амруязе ратификация гьабула пачалихъалъул президентас. БакІалъул хІакимлъиялъул органлъун ккола жамагІатулъ харабазул шура ва жамагІаталъул нухмалъулев (шагьаралъул мэр, росдал бегавул), вищулоа гьев ункъго соналън мажоритарияб системаялда рекъон. Ереваналъул мэр вищула шагьаралъул Харабазул Шураялъ, гьел жалго рищула Ереваналда гІумру гьабулез ункъго соналъе.

Икълимазул ва Ереван шагьаралъул гІурхъаби, Ереваналъул территориялда ругел гІумру гьабулел бакІазулги административиял районазул гІурхъаби чІезарун руго Эрменистаналъул къануназда — «Эрменистан Жумгьурияталъул административиябги территориалияб рикьиялъул хІакъалъулъ» ва «Ереван шагьаралда бакІалъул хІакимлъиялъул хІакъалъул» — баян гьарун рихьизарун руго топографикиял картабаздаэ

2011 соналде бугеб хІалалда рекъон, жумгьурияталда буго 953 росу, 48 шагьар, 932 жамагІат, гьезул 871 росдал ва 61 шагьаралъул.

Эрменистан Жумгьурияталъул гІумру гьабулел бакІазул ва жамагІатазул сияхІги цІарал хисизариялъул тартибги баян гьарун руго цебеккун рехсараб Къануналда.[2][3][4]

Икълим Эбелаб мацІалда
цІар
ГІатІилъи,
км²
Халкъ
(2011)
Халкъ
(01.04.2020)[5]
Хис-бас Административияб
марказ
1. Арагацотн икълим Արագածոտնի մարզ 2756 132 900 124 600 -6,2% Аштарак
2. Арарат икълим Արարատի մարզ 2090 260 400 256 400 -1,5% Арташат
3. Армавир икълим Արմավիրի մարզ 1242 265 800 263 700 -0,8% Армавир
4. Вайоцдзор икълим Վայոց Ձորի մարզ 2308 52 300 48 500 -7,3% Ехегнадзор
5. Гехаркуник икълим Գեղարքունիքի մարզ 5349 235 100 227 300 -3,3% Гавар
6. Котайк икълим Կոտայքի մարզ 2680 254 400 250 800 -1,4% Раздан
7. Лорий икълим Լոռու մարզ 3799 235 500 212 800 -9,6% Ванадзор
8. Сюник икълим Սյունիքի մարզ 4506 141 800 137 000 -3,4% Капан
9. Тавуш икълим Տավուշի մարզ 2704 128 600 121 200 -5,8% Иджеван
10. Ширак икълим Շիրակի մարզ 2680 251 900 230 800 -8,4% Гюмри
Шагьар Эбелаб мацІалда
цІар
ГІатІилъи,
км²
Халкъ
(2011)
Халкъ
(01.04.2020)
Хис-бас Административияб
марказ
Ереван Երևան 223 1 060 100 1 083 800 +2,2%

Эрменистаналъул административияб рикьиялъул тарих хисизабизе

XX гІасруялда хисизабизе

1920-лел соназ Эрменистаналъул ССР бикьулаан уездазде (1928 соналъ букІана 10). 1929 соналъ жумгьурияталъул территория бикьана 5 сверухълъиялде (Зангезур, Ленинакан, Лори, Севан ва Эриван), гьел жалгоги рикьулаан мухъазде. ЛъагІел ингун сверухълъиял риххизаруна ва мухъал рачІана жумгьурияб нухмалъиялде гъоркье. 1952 соналъул январалда Эрменистаналъул ССР цІидасан бикьана сверухълъиязде: Ереван, Кировакан ва Ленинакан. Амма 1953 соналъул маялда сверухълъиязде бикьи хвезабуна. Дагьа-макъаб хис-басгун мухъазде бикьи букІана Эрменистаналда 1995 соналъул июлалде щвезегІан, хадуб гьабуна жакъаги бугеб икълимазде бикьи.

XXI гІасруялда хисизабизе

Эрменистаналда бакІалъул нухмалъи гьабула жамагІатазда; гьезда гъорлъ букІине бешьула цо ягт чанго гІумру гьабулеб бакІ. Эрменистаналъул жумгьурияб партиялъ хІакимлъи гьабулеб заманалда байбихьараб жамагІатал кІодо гьариялъул процесс унеб буго жакъа къоялъги. 2020 соналъул маялде букІана 53 кІодолъизабураб жамагІат[6].


Бл. гьединго хисизабизе

ХІужжаби хисизабизе

  1. Икълимал
  2. Закон Республики Армения «Об административно-территориальном делении Республики Армения». Принят 07.11.1995. Подписан Президентом Республики Армения Л. Тер-Петросяном 04 декабря 1995 года, гор. Ереван С-062-1.-ЗР-18
  3. Регионы. Правительство Республики Армения.
  4. Национальная Статистическая Служба Республики Армения
  5. "ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄՇՏԱԿԱՆ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԹՎԱՔԱՆԱԿԸ 2020 թվականի ապրիլի 1-Ի ԴՐՈՒԹՅԱՄԲ" (PDF).
  6. "ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐ - ԽՈՇՈՐԱՑՎԱԾ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐ" (in армянский). www.mtad.am. Архивация оригинал (2020-06-04). Халагьи 2020-05-23. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)

РегІелал хисизабизе