Британиялъул империя

Британиялъул империя, Британ империя (инг. British Empire) ккола бетӀерлъуда метрополияги бугеб, инсанияталъул тарихалда жанир рукӀаралщинал пачалихъазда гьоркьоб жиндихъ бищун цӀикӀкӀараб территорияги, чӀей бугеб щуябго континенталда колониялги рукӀараб колониалияб империя. Британиялъул империя гӀуцӀун букӀана доминионаздасаги, колонияздасаги, протекторатаздасаги, мандатаздасаги ва цогидал территорияздасаги, жидее Цолъараб Къиралаталъ нухмалъулел рукӀарал.

Колониалияб империя
Британиялъул империя
инг. British Empire
Байрахъ Герб
Байрахъ Герб
ШигӀар: ««Dieu et mon droit»»
Авар: «Аллагь ва дир ихтияр»
Гимн: Боже, храни Короля[d]
Британиялъул империялда гъорлӀ рукӀаралщинал территориял. Британиялъул къватӀисел ракьал рихьизарун руго багӀаралъ
Британиялъул империялда гъорлӀ рукӀаралщинал территориял. Британиялъул къватӀисел ракьал рихьизарун руго багӀаралъ
 
 
 
 

Тахшагьар Лондон
ЧӀахӀиял шагьарал Лондон, Дели, Калкутта, Сидней, Торонто, Монреал
Расмияб мацӀ Ингилис
Валюта Стерлингазул пунт
ГӀатӀилъи 33,588,365 (антарктикиял территориялги риккӀун) 31 878 965 км² (1913)[1]
Халкъ 480 000 000 чел.
(Ракьалъул халкъалъул гӀ.-ш. 24 % 1922 соналде)
ХӀакимлъиялъул форма Конституционияб монархия[2]
Наслу Стюартал, Гьанновериял, Виндзорал
Пачалихъалъул бутӀрул
Монарх
 • 1707–1714 Анна
 • 1714–1727 Джордж I
 • 1727–1760 Джордж II
 • 1760–1820 Джордж III
 • 1820–1830 Джордж IV
 • 1830–1837 Вилгьелм IV
 • 1837–1901 Виктория
 • 1901–1910 Эдвард VII
 • 1910–1936 Джордж V
 • 1936 Эдвард VIII
 • 1936–1952 Джордж VI
 • 1952–1997 Элизабет II
Премьер-министер
 •  СияхӀ
 Медиафайлал Викигъамасалда

Жиндир завалалда гьеб букӀана тарихалда жанибго бищун кӀудияб империялъун ва,нусгоялдаса цӀикӀкӀун соналъ, дунялалъул бетӀераб къуватлъун.[3] 1913 соналде Британ империялъ кверщел гьабулеб букӀана 412 миллион чиясда тӀад, гьеб заманалда дунялалъул кинабниги халкъалъул 23004 процент;[4] 1920 соналде гьелъул гӀатӀилъи букӀана 35,500,000 км2[convert: unknown unit],[5] Ракьалъул кинабниги ракъдаллъиялъул 24 процент. Гьелъул хӀасилалда, Британиялъул империялъул конституционалияб, къанунияб, мацӀалъулаб, ва маданияб ирсе гӀатӀидго тӀибитӀана. Жиндир къуваталъул завалалда гьелъие сипат гьабулаан "тӀаса бакъ тӀерхьунареб империя" хӀисабалда, щай гурелъул гьелъул цогӀаги территориялда тӀад бакъ кидаго кунчӀун букӀиналъ.[6]

ЛӀугьин (1497–1583)

хисизабизе

Англиялъул къватӀисел терриориял (1583–1707)

хисизабизе

Америка, Африка ва лагъзазул даран

хисизабизе

Европаялъул цогидал империялгун къец

хисизабизе

Британиялъул "тӀоцебесеб" империя (1707–1783)

хисизабизе

Америкаялъул анцӀила лъабго колония кодоса ин

хисизабизе

Британиялъул "кӀиабилеб" империялъул завал (1783–1815)

хисизабизе

ГӀодоцараб океаналъул цӀех-рехел

хисизабизе

Наполеонил Франсиягун рагъ

хисизабизе

Лагълъи нахъчӀвай

хисизабизе

КӀудияб Британиялъул империяб гӀасру (1815–1914)

хисизабизе

Ост-Индияб компаниялъул нухмалъи ва Гьиндустаналда Британиялъул кверщел

хисизабизе

Россиялъулгун къец

хисизабизе

Кейптауналдаса Къагьираялде

хисизабизе

ХъахӀал колониязул статус хисизаби

хисизабизе

Дунялаллъул рагъал (1914–1945)

хисизабизе

ТӀоцебесеб дунялалъул рагъ

хисизабизе

Рагъдагьоркьосеб заман

хисизабизе

КӀиабилеб дунялалъул рагъ

хисизабизе

Деколонизация ва нахълъи (1945–1997)

хисизабизе

ТӀоцебесеб бикьи

хисизабизе

Суэц ва гьелъул хӀасил

хисизабизе

Хиса-басиязул гьури

хисизабизе

Империялъул ахир

хисизабизе

Банкьелал

хисизабизе

Ралагье гьединго

хисизабизе

МугъчӀваял

хисизабизе
  1. ^ БСЭ. "Британская империя в БСЭ". БСЭ. Большая советская энциклопедия. Щвей 2020-04-22.
  2. ^ Bogdanor 1997.
  3. ^ Ferguson 2004b.
  4. ^ Maddison 2001, p. 97: "The total population of the Empire was 412 million [in 1913]"; Maddison 2001, pp. 241: "[World population in 1913 (in thousands):] 1 791 020".
  5. ^ Taagepera, p. 502.
  6. ^ Jackson, pp. 5–6.

ХӀалтӀаби

хисизабизе

КъватӀисел регӀелал

хисизабизе

Халип:Spoken Wikipedia Халип:Library resources box

Халип:Territories of the British Empire