Къелдерил сверел
Къелдерил сверел — авар мацӀалъул диалектазул цояб, жиб бакъдасеб тӀадгаруде гъорлӀе унеб,[1][2] тӀибитӀун буго Шамилил мухъалда (Къелеб бо). Ккола гьоркьосеб диалектлъун,[3] гӀагараб буго гьидерил свералиде, руго цогидал диалектазулго гӀадиналги ружбиги.[4]
ТӀибитӀиги гаргаралги
хисизабизеКъелдерел свералил тӀибитӀул ареал ккола гьанжесеб Шамилил мухъ. Гьенире гъорлӀе ккола ГӀурчухъ, Мусрухъ, Ругъелда, Сомода, Хьиндахъ, Хьонохъ, жидеца Къелеб бо гӀуцӀулел.[5]
Фонетика
хисизабизеРагьукъал
хисизабизеКъелдерил свералил рагьукъазул системалда гьечӀо стандарталъул гъугъаб алвеоларияб аффрикат /t͡s/ (ц) ва элъул хӀалуцараб форма /t͡sː/ (цц), гъугъаб палато-алвеоларияб аффрикаталъул хӀалуцараб форма /t͡ʃː/ (чч), гъугъаб хӀалуцараб алвеоларияб латералияб аффрикат /t͡ɬː/ (лӀ), гъугъаб хӀалуцараб увуларияб аффрикат /q͡χː/ (хъ), гъугъаб веларияб плозивалъул хӀалуцараб форма /kː/ (кк).[6]
| Аналог | Къелдерил | Стандарт | Аналог | Къелдерил | Стандарт | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| с = ц | со садах |
цо цадахъ |
лълъ = лӀ | лълъар лълъутле |
лӀар лӀутизе | |
| сс = цц | ссебе ссим |
ццебе ццин |
х = хъ | хухадро наха |
хъухъадиро нахъа | |
| щ = чч | щучӀа баща |
ччугӀа баччана |
хь = кь | хьеле бахьле |
ккезе баккизе |
Рагьарал
хисизабизеЛитературияб мацӀалъулалдаса батӀияб рагьаразулаб система гьечӀо:[6] гьенибго гӀадин руго тӀасияб борхул /i/–/u/, тӀаса-гьоркьохъеб борхул /e/–/o/, гъоркьияб /ä/.
МугъчӀваял
хисизабизе- ^ МикагӀилилазул 1959.
- ^ Атаев, Б. М (2020). "Некоторые фонетико-морфологические особенности диалектов аварского языка" (PDF). Вестник Института языка, литературы и искусства им. Г. Цадасы (22). ДФИЦ РАН: 8–13. doi:10.31029/vestiyali22/1. Щвей 2024-03-02.
- ^ Магомедов, М. А.; Магомедова, М. М. (2018). "Проблемы диалектного членения аварского языка" (PDF). Филологические науки. Вопросы теории и практики. 1 (9#87). Тамбов: Грамота: 123–126. ISSN 1997-2911. Щвей 2024-03-02.
- ^ МикагӀилилазул 1959, гь. 432.
- ^ МикагӀилилазул 1959, гь. 402.
- ^ a b МикагӀилилазул 1959, гь. 416.
Библиография
хисизабизе- МикагӀилилазул, Ш. И. (1959). Бокарев, Е. А. (ред.). Очерки аварской диалектологии [Авар диалектологиялъул хъвай-хъвагӀаял]. Ленинград: СССРалъул гӀелмабазул академиялъул пресса. гь. 510.