Хунзахъ мухъ
Ху́нзахъ мухъ — Дагъистаналда гъорлӀ бугеб административиябгин территориалияб цвел ва мухъалъул статус бугеб муниципалияб гӀуцӀи. Буго Дагъистаналъул бакътӀерхьуда, Авариялъул централияб рахъалда, мухъалъул гӀурхъи цураб буго анкьго авар мухъалъулгун. Хунзахъ мухъ ккола аваразул мухъазул цояб ва гӀатӀилъиялъул рахъалъ гьезда гьоркьоб анцӀила кӀиабилеб, Дагъистаналъул цогидал мухъазда гьоркьоб — 35-абилеб; мухъалъул гӀатӀилъи буго 551,91 квадратияб километр.
мухъ / муниципалияб мухъ | |||||
Хунзахъ мухъ | |||||
---|---|---|---|---|---|
[комм. 1] | |||||
|
|||||
42°32′46″ ш. гӀ. 46°42′30″ бб. х.HGЯO | |||||
Пачалихъ | Россия | ||||
Федерациялъул субъект | Дагъистан | ||||
ГъорлӀе бачуна | 24 муниципалияб гӀуцӀи: | ||||
Адм. марказ | Хунзахъ | ||||
Нухмалъи | |||||
Идара | Мухъалъул депутатазул данделъи | ||||
Мухъалъул бетӀер | Задиев МаксудхӀажил НурмухӀамад | ||||
Депутатазул данделъиялъул вакил | ГӀалилазул МухӀамадил МухӀамад | ||||
Территория | |||||
ГӀатӀилъи | 551,91[1] км² (1,1 %) | ||||
БакӀ | 35-б | ||||
Тарих | |||||
ГӀуцӀи | 3 юн 1929 | ||||
География | |||||
Борхалъи | |||||
• Максималияб | 2858 м | ||||
• Гьоркьохъеб | 1200 м | ||||
• Минималияб | 722 м | ||||
СагӀтазул зона | MSK (UTC+3) | ||||
ЧӀахӀиял чӀел-бакӀал | Хунзахъ, ГьоцӀалӀ, БакьайичӀи, ГӀоротӀа | ||||
Демография | |||||
Къадар |
↗33 019[2] чи (2022 сон) 1,05 % |
||||
БакӀ | 29-б бакӀ | ||||
Гъунки | 59,83 чи/км² | ||||
Росдалаб агьлулъи | 100 % | ||||
Миллат(ал) | аварал | ||||
Конфессия(л) | бусурбаби (суниял) | ||||
Расмиял мацӀал | авар, гӀурус | ||||
Цифриял идентификаторал | |||||
ОКАТО | 82 256 | ||||
ОКТМО | 82 656 | ||||
|
|||||
Расмияб сайт (гІурус) | |||||
Медиафайлал Викигъамасалда |
Тарихияб рахъалъ гьанжсеб Хунзахъ мухъалъул территория букӀана Авар пачалихъалъул центерлъун, Хунзахъ букӀана тахшагьарги. Хунзахъ мухъалъул ракӀилъун буго тарихияб болмухъ МагӀарухъ, гъорлӀе рачуна гьединго Хьиндаллъул ва Нахъахьиндаллъул территориязул бутӀабиги. Жибго Хунзахъ мухъ гӀуцӀана 1929 соналъул 3 юналда, букӀараб Хунзахъ кантуналъул бакӀалда.
Административияб планалда Хунзахъ мухъ бикьула къоло ункъго муниципалияб гӀуцӀиялде, гьезул 15-ялъул буго росдал боялъул статус, 9 буго жибго росу. Гьез гъорлӀе бачуна 61 чӀел-бакӀ, гьенирго гьоркьор мухъалъул анклавалги. Мухъалъул административияб марказ буго Хунзахъ.
ГӀадамазул къадаралъул рахъалъ Хунзахъ мухъ буго 29 бакӀалда, гьенив гӀумру гьабун вуго 33 019 чи; мухъалъул кьибилаб халкълъун ккола аварал. Кинабниги агьлулъи буго росдалаб. Мухъ ккола авар мацӀалъул хьундасеб тӀадгарул хундерил сверел тӀибитӀараб ареаллъун.
География
хисизабизеБугеб бакӀ
хисизабизеХунзахъ мухъ буго Дагъистаналъул бакьулъ бутӀаялда, Авар ва ГӀандигӀоралъул жаниблъиязда гьоркьоб. МахӀачхъалаялдаса Хунзахъ мухъалде рачӀине буго 140 км.
Хунзахъ мухъалъул гурхъаби руго аваразул анкьго мухъалъулгун: шималияб рахъалда Бакълъул ва Унсоколо мухъалгун, бакъбаккуда Хьаргаби мухъгун, жанубияб бакъбаккул рахъалда Гъуниб жанубияб рахъалда Шамилил мухъалгун, бакътӀерхьуда ГӀахьвахъ ва Болъихъ мухъалгун.
Рельеф
хисизабизеЖанисел лъинал
хисизабизеКлимат
хисизабизеТӀабигӀат
хисизабизеТарих
хисизабизеАвар сверухълъи ана Дагъистаналъул АССР-алде гъорлъе.
1928 соналъул 22 ноябралда Дагъистаналъул АССР кантоназде бикьун, округал риххизаруна. Авар сверухълъиялъул гьабуна Хунзахъ кантон. 1929 соналъул 3 июналда Хунзахъ кантон хисизабуна Хунзахъ мухъалде
Демография
хисизабизеХалкъалъул къадар | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
1926[3] | 1939[4] | 2002[5] | 2009[6] | 2010[7] | 2011[8] | 2012[9] |
29 012 | ↘22 379 | ↗30 203 | ↗30 710 | ↗31 691 | ↘31 685 | →31 685 |
2013[10] | 2014[11] | 2015[12] | 2016[13] | 2017[14] | 2018[15] | 2019[16] |
↗31 798 | ↗31 856 | ↗31 908 | ↗31 971 | ↗32 096 | ↗32 211 | ↗32 509 |
2020[17] | 2021[18] | 2022[19] | ||||
↗32 814 | ↗32 957 | ↗33 019 |
- Миллияб гӀуцӀи
Территориалияб гӀуцӀи
хисизабизеАдминистративиябгин территориалияб гӀуцӀиялда жаниб Хунзахъ мухъалъ гъорлӀе рачуна росдал боял ва росаби.[21][22].
БакӀалъулаб жинцаго нухмалъи гьабиялда жаниб гьебго цӀар бугеб муниципалияб мухъалъ гъорлӀе бачуна росдал поселениялъул статус бугеб 24 муниципалияб гӀуцӀи, жал росдал боязе ва росабазе данде кколел.[23]
Росаби
хисизабизеХунзахъ мухъалда буго 61 росдалаб чӀел-бакӀ.[22][23]
- Хъутаби
Хунзахъ мухъалъул хадусел росаби ккола анклаваллъун:
- ГӀархъида ва Сентухъ — Хасавхъала мухъалда;
- ГӀакаро, ГӀархъида ва ХачтӀа — Гелбахъ мухъалда;
- ГӀондокъори ва Нуси — Дибирилросу мухъалда
- ГӀарада, Ахтини, Квами, БагӀараб Росу ва Самилахъ — Турхъалиб мухъалда.
Карта
хисизабизеАдминистративияб центер, 4245 чи. | |
1000-ялдаса 4000-де щвезегӀан чи. | |
500-ялдаса 1000-де щвезегӀан чи. | |
100-ялдаса 500-де щвезегӀан чи | |
100-де щвезегӀан чи. |
Экономика
хисизабизеРосдал магӀишат
хисизабизеТуризм
хисизабизеМаданият
хисизабизеСпорт
хисизабизеМашгьурал бакӀал
хисизабизеГалерея
хисизабизеМашгьурал гӀадамал
хисизабизеМугъчӀваял
хисизабизеБаянкьелал
хисизабизе- ^ Авар: Хунзахъ мухъ, ГӀурус: Хунзахcкий район, Агъул: Хунзах район, Къажар: Xunzax rayonu, Даргва: Хунзахла къатI, Кумик: Хунзах якъ, Лак: Хунзахал кIану, Lezgian: Хунзах район, Нугъай: Хунзах район, Газал: Хунзах район, Табасаран: Хунзах район, Тат: Хунзах район, Хъалтагъ: Хунзах район, Чачан: Хунзахан кIошт.
Иццал
хисизабизе- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Дагъистаналъул Жумгьурият. Муниципалияб гӀуцӀиялъул ракьазул гӀаммаб гӀатӀилъи (гІурус). Дата: 11 май 2016. Архивация: 6 август 2017 сон.
- ^ 2022AA
- ^ Районированный Дагестан : (адм.-хоз. деление ДССР по новому районированию 1929 г.). — Махачкала : Орготд. ЦИК ДССР, 1930. — 56, XXIV, 114 с.
- ^ Этносостав населения Дагестана
- ^ "Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более" (in русский). Архивация оригинал (2012-02-03).
- ^ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (гІурус). Дата: 2 январ 2014. Архивация: 2 январ 2014 сон.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay 2010 соналъул ТӀолго Россиялъул агьлулъиялъул къадар рикӀкӀин. Табула № 11. Дагъистаналъул Республикаялъул шагьариял сверухълъиязул, муниципалиял районазул, шагьариял ва росдал поселениязул, шагьариял ва росдал чӀел-бакӀазул агьлулъиялъул риӀкӀен. (гІурус). Дата: 13 май 2014. Архивация: 13 май 2014 сон.
- ^ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2011 года
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (гІурус). Дата: 31 май 2014. Архивация: 31 май 2014 сон.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) (гІурус). Дата: 16 новембер 2013. Архивация: 16 новембер 2013 сон.
- ^ Численность населения на 1 января 2014 года по сельским поселениям Республики Дагестан (гІурус). Дата: 17 април 2014. Архивация: 17 април 2014 сон.
- ^ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (гІурус). Дата: 6 август 2015. Архивация: 6 август 2015 сон.
- ^ "Россиялъул Федерациялъул халкъалъул къадар муниципалиял гӀуцӀиязда рекъон 2016 соналъул 1 январалде" (in русский). 2018-10-05. Архивация оригинал (2021-05-08). Щвей 2021-05-15.
- ^ Россиялъул Федерациялъул халкъалъул къадар муниципалиял гӀуцӀиязда рекъон 2017 соналъул 1 январалде (гІурус) (31 юл 2017). Дата: 31 юл 2017. Архивация: 31 юл 2017 сон.
- ^ Россиялъул Федерациялъул халкъалъул къадар муниципалиял гӀуцӀиязда рекъон 2018 соналъул 1 январалде (гІурус). Дата: 25 юл 2018. Архивация: 26 юл 2018 сон.
- ^ Россиялъул Федерациялъул халкъалъул къадар муниципалиял гӀуцӀиязда рекъон 2019 соналъул 1 январалде (гІурус). Дата: 31 юл 2019. Архивация: 2 май 2021 сон.
- ^ Россиялъул Федерациялъул халкъалъул къадар муниципалиял гӀуцӀиязда рекъон 2020 соналъул 1 январалде (гІурус). Дата: 17 октобер 2020. Архивация: 17 октобер 2020 сон.
- ^ 2021AA
- ^ 2022AA
- ^ Централияб, БакътӀерхьул ва Бакъдасеб Дагъистаналъул этнокарта
- ^ Дагъистаналъул Республикаялъул къанун 2002 соналъул 10 апрелалдаса N 16 «Дагъистаналъул Республикаялъул административиябгин территориалияб гӀуцӀиялъул хӀакъалъулӀ» (гІурус). Дата: 23 септембер 2016. Архивация: 2 април 2018 сон.
- ^ a b Дагъистаналъул Республикаялъул административиябгин территориалиял цвелазул реестр, 27.07.2018 № 00 (гІурус). Дата: 19 юн 2020. Архивация: 22 юн 2020 сон.
- ^ a b Дагъистаналъул Республикаялъул къанун 2005 соналъул 13 январалдаса № 6 «Дагъистаналъул Республикаялъул муниципалиял гӀуцӀиязул статусалъул хӀакъалъулӀ» (гІурус). Дата: 21 юн 2022. Архивация: 7 април 2022 сон.
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ a b Список населённых мест с указанием численности населения по переписи 1939 года по Дагестанской АССР . — Махачкала, 1940. — 192 с.
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
- ^ 2022AA
РегӀелал
хисизабизеХунзахъ мухъ Викигъамасалда |
- Дагъистаналъул муниципалитетал МГӀ "Хунзахъ мухъ"
- Хунзахъ мухъалъул сайт
- Мухъалъул администрациялъул расмияб сайт
- Дагъистаналъул Жумгьурияталъул Президентасул расмияб сайт: Хунзахъ мухъ Archived 2015-04-02 at the Wayback Machine
- казият «Росдал захӀматчи»
- Хунзахъ мухъалъул 90 сон тӀубялда хурхун тадбир