ЛӀ
ЛӀ, лӀ — кириллияб диграф, авар мацӀалъул хъвай-хъвагӀиялда хӀалтӀизабулеб. Гьединго хӀалтӀизабула рочисезул, адигъ, кабардин, кӀкӀаралазул ва цӀунтӀисезул мацӀазул хъваялдаги,[1][2] балъхъадерил мацӀалъул транскрипциялдаги.[3]
| ЧӀв | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ЦӀар | ЛӀа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Официалаб вариант | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Полиграфал1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Реформат 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ^1 Алфабеталда гьечӀел, хъвай-хъвагӀиялда хӀалтӀизарулел. ^2 1952 соналъ тетраграфал хисизе рахъарал вариантал, рилӀинарун гьечӀел. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Фонетика ва хӀалтӀизаби
хисизабизеЩибаб позициялда ЛӀ диграфалъ бихьизабула гъугъаб алвеоларияб латералияб аффрикаталъул халалъараб вариант (фортис) — t͡ɬː.
Гьеб гьаракь хадусел бакӀазда дандчӀвалелъул, ЛӀ диграф хӀалтӀизабула:
- РагӀабазул бакӀалъул хӀалатазул ункъабилеб сериялъул формалда, гьанирго рачӀуна топонималги: балалӀ, салулӀ, ГьоцӀалӀ, ГьидалӀ;
- ЛӀар, лӀини, лӀутӀ рагӀабазулӀ, гьезул киналниги сигъабазулӀ ва гьездаса лӀугьарал рагӀабазулӀ.
- НилӀ цӀарубакӀалда ва гьелъул формабазда;
- ГъорлӀ тӀадгаруда;
- ЛӀугьине, билӀине, лӀутӀизе, борлӀизе, лӀвартӀизе рагӀабазулӀ, гьезул формабазулӀ ва гьездаса лӀугьарал рагӀабазулӀ ва гьелго рагӀул кьалбал ругезулӀ.
Тарих
хисизабизе1952 соналъул декабралда Тарихалъулги, мацIалъулги адабияталъулги институталъул (АН СССР-алъул Дагъистаналъул филиал) гIелмияб ссесиялда хIукму гьабуна авар алипалде тIаде ЛI жубазе.[4] Амма гьабсагӀат бугеб орфографияб нормаялда рекъон, гьеб диграф хӀалтӀизабулеб гьечӀо, гьелъул бакӀалда буго Лъ яги Лълъ хӀалтӀизабулеб. Гьезул гьединаб хӀалтӀизаби буго мекъаб, щай гурелъул гьел ди- ва тетраграфаздалъун рихьизарулелɬ ва ɬː гьаракьал руго батӀиял, ва квал-квал кколеб буго рагӀи битӀун цӀалиялъе, хасго топонимал ругони.
МугъчӀваял
хисизабизе- ^ Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь. Адыгэбзэ (Еджэкӏэрэ тхэкӏэрэ зэрызрагъащӏэ тхылъ). — Налшык: «Эльбрус», 1984. — 160 с.
- ^ М. Е. Алексеев. О некоторых аспектах создания алфавитов бесписьменных языков народов России // Res linguistica. — М.: Academia, 2000. — С. 248—259. — ISBN 5-87444-116-6.
- ^ Алексеев М. Е., Азаев Х. Г. Ботлихско-русский словарь. — М.: Academia, 2019. — С. 21. — 560 с. — ISBN 978-5-87444-416-7.
- ^ ХӀажилазул МухӀамад, Илясил Шигьабудин. Дагъистаналъул адабияталъулал мацӀазе нормализация гьабиялъул суалазда хурхараб гӀелмия сессия // Лингвистикалъул суалал. — 1953. — № 3. — С. 159–162. Error in Webarchive template: Empty url.