А (кириллица)

Авар алфабет
А
Фонетика	ä
ЦӀар	а
Расмияб вариант
Полиграфал
ЦӀиял
	^1 Алфабеталда гьечӀел, хъвай-хъвагӀиялда хӀалтӀизарулел. ; ^2 1952 соналъ тетраграфал хисизе рахъарал вариантал, рилӀинарун гьечӀел.
	р; гь; х;

А
А
(Ралагье гъоркьегӀан)
ХӀалтӀизаби
Хъвавул система	Кирилликияб хъвай-хъвагӀи
Тайпа	Алипбаяб
ЛӀугьараб мацӀ	Басрияб килисаялъулаб славян мацӀ
Фонетикияб хӀалтӀизаби	[a]; [ɑ]; [ə]
Юникод	U+0410, U+0430
Алфабетияб позиция	1; Нумерияб кӀвар: 1
История
ЦебетӀей	Proto-Canaanite script яги Cretan script Α α Ⰰ А (кириллица); ; ; ; ; ; ;
Период	~900 to present
Хадусел	• Я;
Бацал	A; Α α; א; ا; ܐ; አ; Ա ա; 𐌀 Ａ ᴀ
Транслитерационияб эквивалент	A (Латин хъвай-хъвагӀи)
Вариацияби	(Ралагье гъоркьегӀан)
Цогидаб
Цадахъ хӀалтӀизарулел	аң
Хурхараб рикӀкӀен	1
Хъвалеб куц	КвегӀидаса квараниде
	Гьаб макъалаялда руго Интернационалаб фонетикияб алфабеталъул (ИФА) ругел фонетикиял транскрипцияби. ИФАлъул гӀужразул байбихьул нухмалъал рихьизе ралагье Квеки:ИФА. [ ], / / яги ⟨ ⟩ малъазда гьоркьоб батІалъи лъазе, ралагье ИФА § Малъал ва транскрипциялъул рикьел.

А, а — кириллицаялда гӀуцӀарал киналниги алипбаязул тӀоцӀебесеб хӀарп.^[1] БачӀин буго н.-грек α (альфа) хӀарпалдаса, жибги финикияб «алеф» хӀарпалдаса лӀугьараб. ГӀемерисеб бихьизабула гъоркьияб борхиялъул гьоркьохъеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ä/ гьаракь.

Тарих

Кириллияб А хӀарп лӀугьараб буго грек альфа (Α α) хӀарпалдаса. Басрияб славян алипбаялда гьелде абула азъ–илан, азъ (azǔ), "Дун" абураб магӀнаги бугеб. Кириллияб рикӀкӀеназул системаялда А хӀарпалъул магӀна буго 1.

Форма

Тарихалда жаниб, кириллияб А хӀарпалъул букӀана батӀи-батӀияб форма. Россиялда I Пётрица граждан шрифт билӀинабуралдаса нахъе, кириллияб А хъвала латин варианталда релълъун; курсивги, мухъил формаги гьединго.

ХӀалтӀизаби

ГӀемерисел мацӀазда, жидеца кириллица хӀалтӀизабулел, — авар, булгар, украин, белорусс, гIурус, русин, серб, македон ва черногор мацӀал гӀадал, — кириллияб А хӀарпалъ бихьизабула рагьараб гьаракь /a/. Ингуш ва чачан мацӀазда бихьизабула гъоркьияб борхиялъул нахъисеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ɑ/ ва гьоркьохъеб борхиялъул гьоркьохъеб кьералул рагьараб /ə/. Тувин мацӀалда гьеб хӀарп хъван букӀине бегьула диграф гӀадинги.^[2]^[3]

Авар мацӀалда

Авар мацӀалда киса-кибего хӀалтӀизабула гъоркьияб борхиялъул гьоркьохъеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ä/ гьаракь бихьизабизе, мисалалъе: анцӀго, гӀадан, вац. РагӀул байбихьуда гьеб гьаракь дандчӀваларо, гьелда цебе букӀуна гьамза, амма гьеб бихьизабуларо, гьединлъидал киса-кибего рагӀабазул байбихьуда хъвала А хӀарп. Гьелдаса байбихьулеб бищун къокъаб рагӀи буго авар мацӀалда ине фигӀлуялъул тӀалабияб буссинаби: а.

ГӀурус мацӀалда

ГӀурус адабияталъулаб мацӀалда А хӀарп, рагӀулӀ бугеб позициялда рекъон, цӀалула батӀи-батӀиял къагӀидабазда:

кьабизабиялъукь (рука́ ‘квер’) — [а] гьаракь гӀадин;
кьабизабиялда цебесеб гьижаялъулӀ (паро́м) — [ʌ] гӀадин; гьединго -ао-, -оа- ва ц. хӀарпазул дандраязда: баоба́б, коагуля́нт;
цогидал кьабизабиялъукь гьечӀел позициязда (кьабизабиялда хадуб ва кьабизабиялде щвелалде цоялдаса цӀикӀкӀун гьизаялъе цебе) — [ə] гӀадин
цоц-о кьабиязабул гуреб позициялда — [ɪ] гӀадин: ч'асы́ сагӀат', к сожале́нию ‘талихӀъиналъе’.
Кьабизабиялъукь гьечӀел гьижабазда А цӀалула О хӀарпго гӀадин: «пора́» [пʌра́] 'ригь', «росла́» [рʌсла́] 'гӀолеб букӀана'.

ГӀурус рагӀаби А хӀарпалдаса байбихьулел, аслияб къагӀидаялъ руго цогида мацӀаздаса рачӀарал, цо-цо гьоркьоберехал яги гьаркьахъе абулел рагӀаби ва "а" рагӀи хутӀизегӀан.

Хурхарал хӀарпал ва цогидал релълъарал ишараби

Кодал

А (Cyrillic) (0:00)

Pronunciation of name of Cyrillic 'А'

Биччаялъул проблемаби гьаб файл? Ралагье медиаялъе кумекалде.

Симболалъул информация
Цебихьи	А		а
Юникод цӀар	CYRILLIC CAPITAL LETTER A		CYRILLIC SMALL LETTER A
Кодификация	дек	гьекс	дек	гьекс
Юникод	1040	U+0410	1072	U+0430
UTF-8	208 144	D0 90	208 176	D0 B0
Нумериял симболазул референс	А	А	а	а
Named character reference	&Acy;		&acy;
KOI8-R and KOI8-U	225	E1	193	C1
CP 855	161	A1	160	A0
Windows-1251	192	C0	224	E0
ISO-8859-5	176	B0	208	D0
Mac Cyrillic	128	80	224	E0

Ралагье гьединго

Юникодалда кириллиял ишараби

Баянкьелал

^ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
^ "Tuvan language, alphabet and pronunciation". omniglot.com. Щвей 14 June 2016. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
^ Campbell, George L.; King, Gareth (24 July 2013). Compendium of the World's Languages. Routledge. ISBN 9781136258459. Щвей 14 June 2016 – via Google Books. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= ва|date= (help)

Адабият

А // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
А // А — Ангоб. — М. : Советияб энциклопедия, 1969. — (КӀудияб советияб энциклопедия : [30 т.] / асл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 1).
Карский Е. Ф. Славянская кирилловская палеография / Отв. ред. акад. В. И. Борковский. — 2-е изд., факсимильное. — Л., М. (факс.): Из-во АН СССР; из-во «Наука» (факс.), 1928, 1979 (факс.). — Гь. 181—182. — 494 с. — 2700 экз.

КъватӀисел регӀелал

А хӀарпалъул хӀакъалъулӀ

[БРЭ-1] Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[2] "Tuvan language, alphabet and pronunciation". omniglot.com. Щвей 14 June 2016. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)

[3] Campbell, George L.; King, Gareth (24 July 2013). Compendium of the World's Languages. Routledge. ISBN 9781136258459. Щвей 14 June 2016 – via Google Books. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= ва|date= (help)

[1]

1

2

[2]

[3]